Jak działa system aukcyjny dla energii odnawialnych?

Po konferencji klimatycznej w Katowicach rozwój energetyki odnawialnej w Polsce otrzymał dodatkowego impulsu: W ciągu najbliższych 15 lat łącznie około 16 mld (15 750 000 000) złotych zostanie udostępnionych przez państwo na wsparcie rozwoju energetyki odnawialnej. Celem długoterminowym jest osiągnięcie 15-procentowego udziału energii odnawialnej w dostawach energii elektrycznej w Polsce, przy czym rząd opiera się przede wszystkim na rozwoju energetyki wiatrowej na lądzie i energii słonecznej.

Przyznanie wsparcia opiera się na aukcjach, które Urząd Regulacyjny URE przeprowadza raz lub kilka razy w roku, w zależności od źródła energii. Na przykład w 2018 r. zakontraktowano około 1000 MW mocy lądowej energetyki wiatrowej, a około 750 MW mocy przeznaczono na projekty fotowoltaiczne.

Osoby odpowiedzialne za projekty w zakresie energii słonecznej lub lądowe projekty w zakresie energii wiatrowej, które są już wstępnie zaplanowane i gotowe do rozpoczęcia budowy, mogą wziąć udział w aukcji w celu uzyskania dofinansowania w formie dotacji inwestycyjnej na rozbudowę projektów OZE, przy spełnieniu następujących warunków:

Jednakże, aby uzyskać certyfikat uprawniający do udziału w aukcji, osoby zarządzające projektem muszą spełnić szereg warunków wstępnych:

Dokumenty, które należy złożyć, muszą być ważne przez co najmniej 6 miesięcy; zezwolenia na udział w aukcjach udziela Prezes URE w terminie 30 dni. Każde wydane pozwolenie na udział pozostaje ważne przez rok od daty jego wydania.

Instalacje produkujące energię elektryczną, które chcą uczestniczyć w aukcjach, muszą być nowocześnie wyposażone technicznie. W przypadku turbin wiatrowych instalacja nie może być starsza niż 33 miesiące, instalacje fotowoltaiczne nie mogą być starsze niż 24 miesiące, a morskie turbiny wiatrowe nie mogą przekroczyć maksymalnego wieku 72 miesięcy.

Uruchomienie instalacji wytwarzających energię elektryczną po przyznaniu dopłaty podlega terminom, które zależą od źródła energii i których muszą przestrzegać producenci energii elektrycznej. W tych terminach elektrownie muszą być zdolne do wytworzenia co najmniej 85 procent dotowanych obiecanych ilości energii. Jeśli tego nie zrobią, należy nałożyć karę w wysokości 50 procent dopłaty za zainstalowaną MWh - przy czym operator instalacji musi być w stanie wyraźnie udowodnić, że jest odpowiedzialny za to opóźnienie. (Dotyczy to jednak tylko tych producentów energii elektrycznej, którym udało się sprzedać energię elektryczną po raz pierwszy w wyznaczonym w tym celu okresie.)

Co do zasady, ustawa o OZE przewiduje 36-miesięczny okres rozruchu - ale każde źródło energii ma swoje własne terminy. Tak więc lądowe turbiny wiatrowe muszą być w stanie produkować energię elektryczną 33 miesiące po otrzymaniu dopłaty, instalacje fotowoltaiczne 24 miesiące po otrzymaniu dopłaty, a morskie turbiny wiatrowe 72 miesiące po otrzymaniu dopłaty.

Jak wspomniano powyżej, aby wziąć udział w aukcji, projekty budowlane dotyczące systemów energii odnawialnej muszą wykazać się wiążącą umową o przyłączenie swojego projektu do sieci.

Te umowy o przyłączenie do sieci mają zazwyczaj dwuletni okres obowiązywania, w którym operator sieci gwarantuje przyłączenie systemu na uzgodnionych warunkach. Po upływie maksymalnie czterech lat od zawarcia umowy pierwsza energia elektryczna musi przepływać przez podłączenie do sieci - jeżeli termin ten nie zostanie dotrzymany, operator sieci może jednostronnie rozwiązać umowę.

W praktyce jednak odbywa się to dość korzystnie poprzez zawieranie umów uzupełniających do umów o przyłączenie do sieci, na co zezwala polskie prawo energetyczne. Te dodatkowe umowy pozwalają na przedłużenie okresu trwania umowy o przyłączenie do sieci poza rzeczywisty maksymalny okres obowiązywania. W takich przypadkach mogą jednak wystąpić konflikty z terminami oddania do eksploatacji przez URE po przyznaniu dopłaty w ramach aukcji.

Trzydzieści dni przed dniem aukcji, Prezes URE ustala datę i godzinę aukcji danego źródła energii. Oferty mogą być składane od momentu otwarcia do ogłoszonego terminu i muszą zawierać ilość energii elektrycznej oferowanej w MWh, jak również cenę podaną w ofercie za MWh.

Podobnie jak w ramach klasyfikacji w zakresie Merit-Order, najniższanajniższa oferowana cena otrzymuje dofinansowanie za megawatogodzinę. Oferty są wspierane do momentu wyczerpania ogłoszonego wolumenu aukcji. Jeżeli wolumen aukcji zostanie wyczerpany bądź dwóch lub więcej uczestników zaproponuje tę samą cenę za MWh, decydujące znaczenie ma kolejność składania ofert - kto pierwszy złoży ofertę, ten otrzyma dopłatę.

Po zakończeniu aukcji, to znaczy w terminie wcześniej ogłoszonym przez Prezesa URE, organ regulacyjny publikuje wyniki aukcji na swojej stronie internetowej. Zwycięzcy aukcji, minimalne i maksymalne oferty, jak również całkowity wolumen aukcji oraz jej cena zostaną opublikowane.

Od 2018 r. instalacje są dofinansowywane przez okres 15 lat w ustalonej na aukcji sumie na 1 MWh, jednak nie dłużej niż do 31 grudnia 2035 r. "Saldo ujemne" wypłacane jest przez państwowego Zarządcy Rozliczeń S.A..

Sama dopłata jest realizowana poprzez wypłatę tzw. "ujemnego salda": Jest to różnica między ceną sprzedaży netto energii elektrycznej wytworzonej przez instalację a kwotą dotacji otrzymanej na aukcji. Dzięki temu mechanizmowi przychód pozostaje przez cały czas stały i jest zgodny z kwotą dotacji, którą producent energii elektrycznej otrzymał na aukcji URE.

Sprzedaż energii elektrycznej na TGE Towarowej Giełdy Energii stała się wprawdzie powszechną praktyką, ale nie jest obowiązkowa - energia ta może być sprzedawana również na podstawie kontraktów (OTC).

Energia elektryczna z instalacji jest rozliczana według indeksu TGeBase z Towarowej Giełdy Energii, czyli średniej dobowej ceny. W pokazanym przykładzie, cena energii elektrycznej osiągnęła 187,22 zł za MWh. W ramach aukcji producent energii elektrycznej uzyskał wsparcie w wysokości 320,00 zł za MWh. Po odjęciu ceny sprzedaży energii danego dnia od wysokości wsparcia pozostaje saldo ujemne w wysokości -132,78 zł, które jest wypłacane producentowi przez Zarządcę Rozliczeń S.A. Odbiorca otrzymuje zatem stałą cenę za każdą wygenerowaną MWh, czyli 320 zł.

Jeżeli cena energii elektrycznej na giełdzie energii jest szczególnie wysoka i po odliczeniu kwoty wsparcia uzyskany zostanie dodatni wynik, producent energii elektrycznej musi przekazać tę nadwyżkę z powrotem do Zarządcy Rozliczeń S.A. Oznacza to, że producent energii elektrycznej nadal uzyskuje stałe przychody w wysokości 320 zł za MWh.