Czym jest obrót energią elektryczną na Rynku Dnia Bieżącego?
Obrót energią elektryczną na Rynku Dnia Bieżącego odbywa się zarówno na EPEX Spot (rynek kasowy Europejskiej Giełdy Energii) w Paryżu, jak i w obrocie pozagiełdowym (Over-the-Counter), czyli na podstawie kontraktów negocjowanych poza giełdą pomiędzy kupującymi i sprzedającymi energię elektryczną. Dotyczy to ciągłego zakupu i sprzedaży energii elektrycznej dostarczonej tego samego dnia. Jest to zatem określane również jako krótkoterminowa sprzedaż hurtowa energii elektrycznej, zwłaszcza w przeciwieństwie do handlu energią elektryczną o dłuższym okresie realizacji na rynku kontraktów terminowych.
Jak odbywa się handel energią elektryczną na Rynku Dnia Bieżącego?
W krótkoterminowym obrocie energią elektryczną dostawy energii elektrycznej są zazwyczaj przedmiotem obrotu zarówno w blokach 15-minutowych, jak i godzinowych; większe bloki mogą być również przedmiotem obrotu. Standardowe oferty blokowe to obciążenie podstawowe (baseload) dla godzin od 1 do 24 oraz obciążenie szczytowe (peakload) dla godzin od 8 do 20 w każdy dzień roboczy (od poniedziałku do piątku). Wprowadzona w grudniu 2011 r. możliwość obrotu odbywającego się co 15 minut na rynku Intraday jest prawdopodobnie najważniejszą cechą obrótu Dnia Bieżącego. Pozycja może być przedmiotem obrotu do 30 minut przed terminem zapadalności. Przykład: Jeśli uczestnik chce kupić 20 MWh energii elektrycznej przez kwartał godziny w godzinach 16:00-16:15 i znajdzie sprzedawcę, który jest gotów sprzedać wymaganą ilość, dopłata musi być zapłacona do godziny 15:30. Sprzedawca musi być w stanie sprzedać wymaganą ilość w godzinach 15:00-16:15.
Czas realizacji i procedura obrotu na Rynku Dnia Bieżącego
Na przestrzeni lat, czasy realizacji transakcji na Rynku Dnia Bieżącego stawały się coraz krótsze. W przypadku handlu na terenie Niemiec, czas realizacji każdego kwartału został skrócony z 45 do 30 minut w dniu 16 lipca 2015 roku. Od tego czasu w Niemczech został on skrócony do zaledwie pięciu minut. Czas realizacji zamówienia w Austrii spadł z 75 minut i wynosi obecnie 30 minut przed dostawą. Rynek transakcji natychmiastowych EPEX twierdzi, że było to spowodowane zwiększoną ilością wprowadzanych surowców pochodzących ze zmieniających się źródeł energii, które utrudniają prognozowanie ilości wprowadzanych surowców. Aby uprościć zarządzanie portfelem, inwestorzy energetyczni otrzymali możliwość obrotu z krótszym czasem realizacji.
Handel na Rynku Dnia Bieżącego rozpoczyna się o godzinie 15:00 poprzedniego dnia. W tym czasie rozpoczyna się ciągły obrót produktami godzinowymi. Ponadto, w dniu 9 grudnia 2014r. rozpoczęła się również wstępna aukcja produktów kwartalnych. Mogą one być następnie przedmiotem obrotu ciągłego przez następny dzień od godziny 16:00. Podobnie jak w handlu na Rynku Dnia Następnego (Day-Ahead), najmniejsza jednostka handlowa w handlu na Rynku Dnia Bieżącego (Intraday) wynosi 0,1 MW. Możliwy przedział cenowy za jedną megawatogodzinę wynosi -9,999 euro do 9,999 euro. Podobnie jak w przypadku handlu Day-ahead, handel na Rynku Dnia Bieżącego odbywa się anonimowo i każdego dnia w roku. Obrót energią elektryczną pochodzącą z konwencjonalnych i odnawialnych źródeł energii odbywa się na równych zasadach i bez konieczności przedstawiania dowodu jej pochodzenia.
Podczas gdy obrót na Rynku Dnia Następnego opiera się na zasadzie ceny rozliczeniowej, gdzie ostatnia dopłacona oferta określa cenę dla wszystkich transakcji, obrót na Rynku Dnia Bieżącego wykorzystuje metodę "pay-as-bid" do określenia cen. W ciągłym obrocie, ustalana jest zawsze dokładna cena, która została dopłacona za daną transakcję. Z tego powodu w transakcjach Day-Ahead mówimy również o cenach ofertowych. Z tego wynika, że na Handel na Rynku Dnia Bieżącego nie ma cen jednostkowych dla poszczególnych produktów, natomiast istnieją różnice w cenach tego samego produktu w zależności od czasu transakcji.
Znaczenie handlu na Rynku Dnia Bieżącego
Handel na Rynku Dnia Bieżącego służy przede wszystkim do minimalizowania niedoborów lub nadwyżek we własnej grupie bilansującej poprzez krótkotrwałą, sróddzienną działalność handlową w celu wypełnienia prognozowanych zobowiązań wynikających z umowy z grupą bilansującą i zmniejszenia wszelkich kosztów bilansowania. Ze względu na coraz bardziej elastyczne instalacje, handel krótkoterminowy może być jednak również wykorzystany do produkcji energii elektrycznej z instalacji zgodnie z zapotrzebowaniem w krótkim czasie - a tym samym w sposób jak najbardziej opłacalny i zapewniający stabilizację systemu.
Handel na Rynku Dnia Bieżącego ma szczególne znaczenie dla absorpcji nieprzewidywalnych zmian w produkcji i popycie na energię elektryczną za pośrednictwem mechanizmów rynkowych, zanim zaistnieje konieczność wykorzystania usług regulujących moc i częstotliwość.
Dla przykładu, operator instalacji, którego elektrownia ulegnie awarii w krótkim czasie, może kupić brakującą energię elektryczną od grupy bilansującej od innych partnerów rynkowych. Handel na Rynku Dnia Bieżącego odgrywa zatem również kluczową rolę w bezpośrednim obrocie energią odnawialną, na przykład w sytuacji, gdy krótkoterminowe prognozy pogody zapowiadają nieplanowany wzrost lub spadek produkcji energii elektrycznej z elektrowni słonecznych lub wiatrowych.
Rozwój rynku giełdowego Intraday
Od 2010 roku rynek giełdowy jest tak sukcesywnie rozbudowywany, że handel jest możliwy nie tylko w obrębie poszczególnych krajów, ale także pomiędzy Niemcami, Austrią, Francją, Belgią, Holandią, Szwajcarią i Wielką Brytanią. W 2015 roku łączny wolumen obrotu na Rynkach Dnia Bieżącego na EPEX Spot wyniósł 59 TWh. Z tego 37,5 TWh było przedmiotem obrotu tylko w Niemczech i Austrii.
Dotychczas wolumen obrotu na EPEX Spot na rynku Dnia Bieżącego stale wzrastał. W październiku 2016 r. 5,18 TWh było już przedmiotem obrotu w transakcjach na Rynku Dnia Bieżącego. Z tej sumy tylko 3,35 TWh było przedmiotem obrotu w Niemczech i Austrii. Kontrakty godzinowe stanowiły łącznie 2,5 TWh - największy wolumen obrotu. Wolumen obrotu odbywający się co 15 minut, obecnie 671 GWh w aukcjach na Rynku Dnia Bieżącego i w ciągłym obrocie na Rynku Dnia Bieżącego, jest nadal stosunkowo niski, choć z tendencją wzrostową.
Średnia cena kontraktów godzinowych w październiku 2016 r. wyniosła 37,51 EUR za MWh w obciążeniu podstawowym (baseload), czyli średnia miesięczna wartość produktów godzinowych w obrocie na Rynku Dnia Bieżącego. Średnia najwyższa cena, tj. średnia cena pomiędzy godziną 8.00 a 20.00 w dni robocze, wynosiła 45,24 euro za MWh.
XBID: Obrót na Rynku Dnia Bieżącego w całej Europie
W dniu 12 czerwca 2018 r. w UE wprowadzono transgraniczny obrót na Rynku Dnia Bieżącego między Austrią, Belgią, Danią, Estonią, Finlandią, Francją, Niemcami, Łotwą, Litwą, Norwegią, Holandią, Portugalią, Hiszpanią, Szwecją, Estonią i Holandią. Pod nazwą XBID zharmonizowane systemy obrotu umożliwiają koordynację ofert składanych przez uczestników rynku w krajach uczestniczących oraz handel transgraniczny na Rynku Dnia Bieżącego - wymaga to jednak wystarczającej dostępności transgranicznej zdolności przesyłowej.
XBID jest zasadniczo powszechnym systemem informatycznym składającym się ze standardowej księgi zamówień (Standard-Order-Book SOB), modułu zarządzania pojemnością (CMM) i modułu wysyłkowego (SM). Standardy są wiążące dla wszystkich uczestników. Zgodnie z celami UE, projekt powinien umożliwić zintegrowany Rynek Dnia Bieżącego oraz uczynić go bardziej efektywnym i elastycznym: dzięki XBID uczestnicy rynku mają możliwość szybszego wyrównania swoich grup bilansujących w całej Europie, co powinno również umożliwić obniżenie kosztów bilansowania. Partnerami XBID są giełdy energii elektrycznej EPEX SPOT, GME, Nord Pool i OMIE oraz operatorzy systemów przesyłowych krajów uczestniczących.
